INSPIRATIE

In deze rubriek vind je allerlei inspirerende teksten.

Rust vinden in je hoofd via je lichaam

Door: Ton Roumen

In de vijftien jaar dat ik retraites verzorg, is de belangrijkste reden voor deelnemers om in retraite te gaan dezelfde gebleven. Die reden heet: rust. Als een grote boosdoener wordt het brein aangewezen. Ons hoofd is druk, en de hele dag door worden we geconfronteerd met een hoeveelheid snel voorbijtrekkende gedachten. Die kunnen ons verwarren, zorgen baren en onrust veroorzaken. Die onrust breidt zich verder uit van ons denken naar ons lichaam.

Je kunt zeggen dat onze mind lijkt op een rusteloze aap, op een monkeymind, zoals een boeddhistische leraar uitlegt. Onze geest is een drukke, actieve, altijd aanwezige en dominante instantie die ons leven beheerst. Als je deze gaat bestrijden, gaat die zich nog meer gedragen als een krijsende aap die zich nog nadrukkelijker laat gelden.

Is daar iets tegen te doen? Misschien dat bepaalde meditatietechnieken helpen om het rustiger te laten worden in ons hoofd. Maar dat zal lastig zijn. De aard van onze geest is dat die wil denken en piekeren. De oplossing zullen we dus ergens anders moeten zoeken. Dat is ook het advies van Albert Einstein. Hij zei ooit al dat we een probleem niet kunnen oplossen op het niveau waarop het zich manifesteert, maar dat we het op een ander, dieper, niveau moeten oplossen.

Wat is dan dat diepere niveau? Dat is dus niet ons hoofd, maar ons lichaam. Dat vormt een mooi aanknopingspunt en is het niveau waarop je het probleem aanpakt. Je kunt denken aan hartcoherentieademhaling: een kalme en subtiele ademhaling via de neus waarbij de inademing (ongeveer) even lang is als de uitademing. Deze zorgt voor ontspanning en daarmee komen hart én hoofd tot rust. Dit is slechts één voorbeeld. Eigenlijk zijn alle denkbare, rustige, lichamelijke interventies en bewegingen manieren om rust te vinden en de immer drukke geest te kalmeren.

Heeft een retraite van één dag wel nut?

Toen ik zo’n vijftien jaar geleden begon met het geven van retraites leefde bij mij het stereotype beeld dat retraites lang moeten duren wil dat zinvol zijn. Rust vinden en tijd om na te denken over belangrijke levensvragen zijn processen die tijd nodig hebben, veel tijd. Het zijn trage processen. Toch ben ik ook korte retraites gaan verzorgen omdat ik merkte dat er behoefte aan was. Een dag kost minder geld dan een langere bezinningsperiode en doet een minder groot beroep op je agenda. De vraag is wel of je van zo’n retraitedag nut mag verwachten? Het ondubbelzinnige antwoord is: ja.

Dat heb ik afgelopen zaterdag ervaren toen ik een retraitedag verzorgde. Die dag kreeg vorm rond een bijzonder thema dat de titel van die dag kort samenvatte: de kracht van heling ervaren. Als die dag op een robuuste wijze gestalte wil krijgen, kan die maar beter niet te zweverig zijn, geen spirituele bypass bevatten en zich onthouden van Harry Potter hocus pocus. De dag had geaarde spiritualiteit als basis en in de meditaties was er veel aandacht voor een helende manier van ademhalen: een kalme, rustige en subtiele ademhaling via de neus waarbij de inademing even lang is als de uitademing. Deze vorm van ademhalen staat bekend als hartcoherentieademhaling en zorgt voor stressvermindering en ontspanning. Tijdens andere oefeningen stond licht centraal. Licht wordt tegenwoordig in lichttherapie gebruikt als mensen somberte ervaren. Maar licht kun je net zo goed visualiseren in je meditaties, daar heb je geen lampen voor nodig. Uit ervaring weet ik dat het mensen kan helpen om het leven wat lichter te maken.

‘Als een retraitedag op een robuuste wijze gestalte wil krijgen, kan die maar beter niet te zweverig zijn en geen spirituele bypass bevatten.’

Enigszins tot mijn verbazing en verrassing heb ik gemerkt hoeveel profijt mensen van de positieve oefeningen op die dag hadden. Aan het einde ervan vatte een deelnemer de dag voor zichzelf als volgt samen: ‘Ik heb een bijzonder grote rust en kalmte ervaren,’ iemand anders blikte terug met de woorden: ‘Naarmate de dag vorderde voelde ik me steeds lichter,’ en weer iemand anders evalueerde de dag en zei: ‘Nu ik weer naar huis vertrek, voel ik me geheeld, dat heb ik in lange tijd niet zo mogen ervaren.’ Door velen werd de dag kort en bondig als ‘een cadeau’ omschreven: een pakket dat me naar huis kon worden genomen en helende oefeningen bevat die praktisch toepasbaar zijn. Nee, aan het nut en de zin van deze korte retraite hoeft niet getwijfeld te worden.

Ton Roumen

Dr. Ton Roumen is een veelgevraagd retraiteleider en spreker. Van zijn hand verschenen meerdere boeken en tijdschriftartikelen over spirituele thema’s en persoonlijke ontwikkeling. Meer informatief: www.bezinnen.com

Spiritualiteit: geen happiness-recept, wél een weg naar liefde

Door Hein Stufkens

Er was eens een bankier die een onmetelijk fortuin had verzameld. Maar op een gegeven moment merkt hij dat hij van al dat geld niet gelukkig is geworden. Hij besluit om een oude kluizenaar te bezoeken, een eenvoudige man die woont in een kale grot tegen een berghelling.

‘U bent een groot man,’ zegt hij tegen de kluizenaar. ‘U heeft immers alle rijkdommen van de wereld achter u kunnen laten. Daar is zeker veel wilskracht voor nodig?’ De wijze kluizenaar antwoordt: ‘U bent nog veel groter, want wat u doet is oneindig veel moeilijker. Stel je voor dat we de keus hebben tussen een gewone steen zoals er hier talloze op het bergpad liggen, of de kostbaarste edelsteen die er bestaat. U heeft die edelsteen laten liggen en gekozen voor de gewone stenen. Wat een geweldige wilskracht moet er nodig zijn om van die edelsteen af te zien!’

In dit verhaal is de essentie verwoord van spiritualiteit. Die essentie is: kiezen voor datgene wat echt gelukkig maakt. De kluizenaar heeft gekozen voor de kostbaarste edelsteen, voor het innerlijk goud. De zakenman heeft afgezien van datgene wat echt gelukkig maakt, en genoegen genomen met de materiële wereld. Spiritualiteit beoogt niets anders dan: ons gelukkig maken.

 Het onderwerp spiritualiteit mag zich vandaag in een grote belangstelling verheugen. Maar rond de betekenis van dat woord heerst een haast even zo grote spraakverwarring. Zo wordt spiritualiteit bij voorbeeld nogal eens gezien als het hebben van een bepaald wereldbeeld. Ik las ergens dat de Roomse afwijzing van het homo-huwelijk of de haat van jihadisten tegen het Westen onderdeel zijn van ‘spirituele’ wereldbeelden, respectievelijk dat van katholieke dogmatici en dat van fanatieke moslims. . . 

Anderen zeggen dat spiritualiteit vooral te maken heeft met een goed gevoel of een mooie ervaring. In een advertentie zag ik bij voorbeeld dat het een bijzonder ‘spiritueel’ gevoel kan geven om een dag in een wellness-centre door te brengen. Dit soort woordgebruik kenmerkt naar mijn smaak een toenemende inflatie van het begrip spiritualiteit.

Spiritualiteit is niet een manier van denken, een bepaald gevoel of een bepaalde ervaring. Denkbeelden zijn het terrein van ideologen, ayatollah’s en predikanten, of in profanere vorm van de filosofie en de theologie en van de wetenschap in het algemeen. Gevoelens en ervaringen zijn het terrein van therapeuten en van de psychologie.

Spiritualiteit heeft natuurlijk wel raakvlakken met levensbeschouwing. En het staat ook niet los van de werking van de menselijke geest, van emoties en lichamelijke gewaarwordingen. Maar tegelijk overstijgt spiritualiteit ook elk denkbeeld, elk dogma en elke ideologie. En het heeft niets te maken met het najagen van bepaalde ervaringen.

Spiritualiteit heeft allereerst te maken met bewustzijn en met het gaan van een weg waarop dat bewustzijn getransformeerd wordt. Spiritualiteit is een weg die leidt tot omvorming, omkering,  metanoia,  een Grieks woord dat letterlijk ‘verandering van geest’ betekent.

 Spiritualiteit is dus eigenlijk: je toeleggen op oefeningen die je bevrijden van je gevangenschap in je ego en je omvormen tot een mens die begrip heeft en in liefde leeft.

Daarom is ook het groeien in mededogen of compassie een vrucht van het gaan van welke echt spirituele weg dan ook. Iemand als Karen Armstrong heeft dat goed gezien, en het tot de hoeksteen gemaakt van haar wereldwijd gesteunde Charter for Compassion. De basis daarvan is de gouden regel die ook bij voorbeeld Franciscus van Assisi al benadrukte: behandel ieder ander zoals je zelf behandeld zou willen worden…

Tegelijk is het ook een weg waarlangs je je kunt oefenen in stervenskunst. ‘Sterf voordat je doodgaat,’ zeggen de mystici. Ze bedoelen daarmee: bevrijd je van de eisen van je ego, van je gehechtheden aan bezit, macht, status. Bevrijd je van alles wat je belemmert om werkelijk in vrijheid en liefde te leven. Word eenvoudig, of zoals een leraar mij eens zei: Simplify your life. Dat maakt het dagelijks leven tot de belangrijkste van alle spirituele oefeningen.

Op die weg zijn crisissen onvermijdelijk. Kierkegaard zei al dat iedereen die beweert dat je het Rijk der Hemelen kan bereiken zonder te passeren langs Golgotha een infame leugenaar is. Uiteraard is het resultaat van het gaan van de weg een toenemend gevoel van vreugde en ‘verlichting’, maar de weg is bepaald niet altijd geplaveid met louter feel-good ervaringen!

Als we spiritualiteit op deze manier omschrijven, dan is zich toeleggen op spiritualiteit de enige weg om werkelijk in vrijheid en in liefdevolle betrokkenheid bij de wereld en al haar bewoners te leren leven.

Laten we spiritualiteit dus niet verwarren met happiness-recepten, met ideologische systemen of met fundamentalistische stromingen. Maar ook niet per definitie met religieuze instituten zoals de kerk of de moskee. Die hebben in de geschiedenis voldoende bewezen bang te zijn voor de vrijheid, schuwen de onderdrukking niet en beperken het engagement dikwijls tot de eigen kring of maken het aansluiten daarbij tot een voorwaarde om te mogen delen in de solidariteit van de groep.

n.b. in dit najaar verschijnt het nieuwe boek van Hein Stufkens: ‘Een flits van inzicht’

Open de Poort

‘Open de Poort’, wat een prachtige naam voor een spiritueel cursus-centrum. Een naam als een opdracht en een aanmoediging tegelijk!

Want ja, het is zeker de moeite waard om de poort door te gaan, maar we hebben soms wel een beetje aanmoediging nodig. We weten immers niet wat ons te wachten staat als we door de poort zullen gaan.

Over welke poort heb ik het? De poort naar ons innerlijk. Om een werkelijk vervullend leven te leiden is het noodzakelijk om van tijd tot tijd alle drukte en hectiek in de buitenwereld even te laten voor wat het is, en de tijd te nemen om de blik naar binnen te richten. Want daar is ook een wereld: onze binnenwereld. Het is heel erg de moeite waard om daar eens naartoe te gaan, want daar kom je jezelf tegen.

Nu suggereert de uitdrukking ‘jezelf tegenkomen’ niet direct een prettige ontmoeting en dat is ook waar. Het is soms helemaal niet leuk om jezelf tegen te komen, want in je binnenwereld liggen emoties als teleurstelling, verdriet, angst, boosheid en pijnlijke ervaringen, eventueel zelfs trauma’s opgeslagen. Niet zelden manifesteren trauma’s zich ook heel concreet en fysiek in het lichaam door bijvoorbeeld spierspanningen.

Je kunt dus van alles tegenkomen in je binnenwereld en dat kan heel confronterend en pijnlijk zijn, maar toch is het zaak om er wél contact me te maken, want al die emoties en al die pijnlijke ervaringen vragen erom gezien, erkend en geheeld te worden. Door jezelf.

Met de hulp en het inzicht van een therapeut of een cursusleider kun je ervaren hoe helend het is om innerlijke pijn op te lossen met liefdevolle aandacht. Hoe bevrijdend het is om negatieve overtuigingen als “Niemand geeft iets om me, het lukt me nooit, ik moet alles alleen doen” om te zetten in positieve: “Er zijn mensen die van me houden, ik kan het best, ik mag hulp vragen.” En wat een opluchting is het om je innerlijke criticaster, die je het leven zo zuur kan maken, de mond te snoeren en te leren met liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf te kijken!

Maar behalve eventuele pijnlijke emoties en ervaringen is er natuurlijk veel meer te vinden in je binnenwereld. Bijvoorbeeld de vreugde, blijdschap, inspiratie, liefde en empathie van je hart: gevoelens en ervaringen die het leven mooi maken en een gevoel van geluk geven. Hoe meer innerlijke pijn er wordt opgelost, hoe gemakkelijker je je hart kunt bereiken en hoe beter het je zal lukken je hart vrijuit te laten spreken.

Helemaal in de kern van de binnenwereld is er de dimensie van de ziel, het gebied waar we diepgaande rust, overgave en vervulling kunnen ervaren. Om de ziel bewust te bereiken is meditatie in mijn ogen de meest directe en effectieve ‘methode’. Maar soms voelen we ook spontaan contact met de ziel, bijvoorbeeld wanneer we ons als het ware ‘opgetild’ voelen door een overweldigende natuurbeleving, een diepe ervaring van overgave, of als we een sereen een-zijn met al het bestaande ervaren.

In mijn boek ‘De reis van het gewaarzijn’ noem ik de ziel ‘Het Kleine Veld van licht of energie’ en ik noem haar een poort, namelijk een poort naar ‘Het Onbegrensde Veld van licht of energie’, de dimensie die in religieuze of spirituele tradities wordt aangeduid met namen als ‘Nirwana, Licht, God, Tao, Brahman, de Ongrond, het Numineuze, de impliciete orde.

De weg die we inslaan wanneer we door de poort gaan leidt iiteindelijk naar de spirituele dimensie van de ziel en deze Grotere Werkelijkheid.

Wat prachtig dat er op al deze terreinen cursussen en lessen worden aangeboden in dit centrum, zodat het mogelijk is om de aandacht te richten op het lichaam, op emotionele roerselen, de liefdevolle aandacht van het hart en ook, en niet in de laatste plaats, op de spirituele dimensie van de ziel. Fysieke, psychologische en spirituele methodes kunnen elkaar fantastisch aanvullen op deze weg naar een vervullender en gelukkiger leven.

Ik kan het iedereen aanbevelen: Open de Poort!

Riekje Boswijk
www.riekjeboswijk.nl

Van ‘De Poort’ naar ‘Open de Poort’

Onderstaande tekst is geschreven door Loes Marijnissen en Ben van der Maas ter gelegenheid van de feestelijke opening van Open de Poort op 23 september 2023. De Poort is in 1989 door Loes opgericht.

Op zaterdag 23 september is er een gezellige middag voor bestuur en vrijwilligers.
Samen gaan jullie staan voor de voortzetting van De Poort, nu Open de Poort, een centrum voor spiritualiteit.
Als werkers van het eerste uur willen wij jullie zeggen dat wij daar heel blij me zijn.

Het centrum vindt een gastvrij onthaal in het klooster waar eerst zusters woonden en later de fraters van Utrecht.
Broeder Paul, de laatste van de fraters in dit huis, stuurde enkelen van ons een verslagje van het 150-jarig bestaan van deze Congregatie. Honderdvijftig jaar geleden stichtte bisschop Schaepman de Fraters van Utrecht voor het geven van onderwijs aan en waar nodig ondersteuning van katholieke jongeren. Het katholieke onderwijs was wel toegestaan, maar alleen het openbaar onderwijs werd gesubsidieerd. De fraters hebben daarmee een goed werk gedaan, en we mogen er trots op zijn dat wij een beetje in hun traditie staan.
Het klooster in de Moesstraat was tevens een plek van gastvrijheid en bezinning. Daar vond het Centrum voor Spiritualiteit De Poort een onderdak. In september 1989 werden de eerste cursussen aangeboden.
Bij of rond het 10-jarig bestaan werd een aparte kennismakingsfolder uitgegeven met mooie foto’s.
Op de voorpagina staan deze woorden:

Als je in de Moesstraat in Groningen door een poort gaat, laat je het lawaai achter je.
Je komt in een Centrum voor spiritualiteit ‘De Poort’.
Het centrum is gehuisvest in een klooster. Nog altijd woont er een kleine religieuze gemeenschap.
Een aantal jaren geleden zochten enkele mensen in en rondom deze gemeenschap naar een manier om het klooster tot een plek van stilte in de stad te maken. Het zou een plek moeten zijn waar je op adem kunt komen en waar het om de binnenkant van je leven gaat.

Mensen hebben in hun droom wel eens het beeld van een poort. Kennelijk kan er een doorgang zijn in je leven. Je kunt ergens komen waar je nog niet bent geweest.
In dromen en vertellingen is een poort het symbool van de toegang tot een meer religieuze en spirituele werkelijkheid.

Wij, Loes en Ben, hopen dat die Poort open mag blijven.
Het nieuwe bestuur heeft daar heel hard aan gewerkt. De nieuwe Poort heet ‘Open de Poort’, en wij hopen van harte dat veel mensen daardoor naar binnen zullen gaan.

Wij wensen jullie als bestuur, vrijwilligers en medewerkers, veel goeds en moois toe bij jullie werk.
Bij de feestelijke startmiddag aanstaande zaterdag zullen we graag aanwezig zijn.
Tot dan!

Hartelijke groet,
Ben van der Maas
Loes Marijnissen